شیراز
شیراز شهر شعر و عطر بهارنارنج است. علاوه بر شهر باغ و ادب ایران، تخت جمشید بزرگ‌ترین و نام‌آورترین بنای تاریخی جهان نیز در نزدیکی این شهر قرار دارد.
این شهر با تمام ویژگی‌های شهری و تاریخی‌اش، به‌تنهایی می‌تواند یکی از ارزشمند‌ترین مناطق گردشگری ایران محسوب شود. شیراز یکی از مقاصد محبوب گردشگری برای گردشگران داخلی و خارجی است.
در اردیبهشت ماه این شهر با شکوفه‌های بهارنارنجش به بهشتی زمینی تبدیل می‌شود.
جاهای دیدنی شیراز
حافظیه
حافظیه یا همان آرامگاه حافظ در شمال شهر شیراز و جنوب دروازه قرآن، در یکی از قبرستان‌های شیراز به نام «خاک مصلی» قرار گرفته است. این مکان میعادگاه عاشقان حافظ است.
مساحت این مکان حدود دو هکتار است و صحن‌های آن توسط تالاری از یکدیگر جدا شده‌اند. قدمت تالار حافظیه به دوران زندیه بازمی‌گردد که طول آن ۵۶ متر و عرضش هشت متر است و ۲۰ ستون سنگی دارد که ارتفاع هر یک از آن‌ها به پنج متر می‌رسد. معماری این مکان به سبک معماری هخامنشیان و زندیان است.
به غیر از آرامگاه حافظ، محیط اطراف این مکان پر از باغ‌ها و درختان بلند است که بر جذابیت آن افزوده است. این بنا در گذر سال‌ها تکمیل و بارها مرمت شد.
سعدیه
آرامگاه سعدی یکی دیگر جاذبه‌های تاریخی و ادبی شهر شعر است. مدفن این شاعر گران‌قدر در انتهای خیابان بوستان و در نزدیکی باغ دلگشا قرار دارد.
در اطراف این آرامگاه، بزرگان دیگری هم، بنا بر وصیت خودشان دفن شده‌اند. این آرامگاه در ۲۰ آبان ماه ۱۳۵۳ به شماره‌ی ۱۰۱۰٫۳ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بود و او اواخر عمر خود را در آن گذراند.
کریم‌خان زند دستور داد تا بنایی در مقبره سعدی بنا کنند. پس از گذشت زمان، بنایی بر مقبره ساخته و مرمت‌هایی روی آن انجام شده است. سازه‌ی کنونی این آرامگاه در سال ۱۳۳۰ ساخته شد و زیربنای اصلی آن ۲۵۸ متر مربع است.
آرامگاه شاهچراغ
شیراز میزبان «میر سید احمد»، پسر امام موسی کاظم، برادر امام رضا (ع) ملقب به شاهچراغ است. آرامگاه شاهچراغ در سده ششم هجری قمری و در دوران اتابکان فارس ساخته شد؛ اما بعدها در زلزله شیراز ویران شد و اهالی دوباره شروع به ساخت این بارگاه کردند.
مردم شیراز به این آرامگاه ارادت خاصی دارند و برای زیارت و گرفتن حاجت به آرامگاه شاهچراغ می‌آیند. گنبد و بارگاه این حرم مزین به کاشی‌کاری‌های زیبا، آینه‌کاری و انواع خطوط زیبای عربی و فارسی است.
از طریق دو در واقع در جنوب و شمال آرامگاه، می‌توانید وارد حیاط بزرگ حرم شوید و حوض و درخت‌های اطراف آن را ببینید که به حیاط صفا بخشیده است.
دو در فرعی نیز به بازار حاجی و مسجد جامع عتیق باز می‌شود. آرامگاه شاهچراغ در نزدیکی میدان احمدی شیراز واقع شده است.
دروازه قرآن
دروازه قرآن شیراز یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی این شهر است که کمتر کسی پیدا می‌شود که آن را نشناسد. دروازه قرآن در شمال شرقی شیراز و میان دو کوه چهل مقام و باباکوهی واقع شده است. این دروازه در واقع خروجی شیراز به‌سمت مرودشت محسوب می‌شود. در نزدیکی دروازه قرآن چند جاذبه مشهور شیراز مانند مقبره خواجوی کرمانی، باغ جهان نما و حافظیه قرار دارد.
دروازه قرآن در دوران عضدالدوله دیلمی ساخته شد و قرآنی روی آن قرار دادند تا کسانی که از شهر خارج می‌شوند، از زیر قرآن عبور کنند. کریم خان زند این دروازه را بازسازی کرد و دو جلد قرآن بالای اتاقی که روی آن ساخته بود، قرار داد.
این قرآن‌ها به «قرآن هفده من» شهرت دارند و امروزه در موزه پارس نگهداری می‌شوند. در دوران پهلوی اول، دروازه قدیمی قرآن به دستور رضا شاه تخریب شد و در سال ۱۳۲۸ دروازه‌ای جدید با فاصله کمی از دروازه قدیمی ساخته شد. دروازه جدید بزرگ‌تر از دروازه قبلی است.
آرامگاه خواجوی کرمانی
دیگر شاعران نامداری که در شیراز دفن شده‌اند، خواجوی کرمانی را میتوان نام برد. آرامگاه وی در شمال شهر شیراز، ابتدای جاده شیراز – اصفهان، تنگ الله اکبر و در دامنه کوه صبوی قرار گرفته است. این آرامگاه چشم‌انداز زیبایی بر دروازه قرآن دارد و آب چشمه رکن‌آباد از کنار مقبره عبور می‌کند که جلوه‌ای بسیار زیبا به آن بخشیده است.
در سال ۱۳۱۵، آرامگاه خواجوی کرمانی با همت و اعتبارات اداره فرهنگ استان فارس ساخته شد. روی مقبره سقفی ساخته نشده است و سنگ قبر حالت برآمده دارد.
در سال ۱۳۳۷ یک اتاق در قسمت شمالی مقبره ساخته شد که امروزه تبدیل به فرهنگسرای خواجوی کرمانی شده است. آرامگاه خواجوی کرمانی با شماره ۹۱۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
باغ نارنجستان قوام
باغ نارنجستان قوام بیشتر به نام «باغ قوام» شناخته می‌شود و در دوران حکومت ناصرالدین شاه، به حکم علی محمد خان (قوام‌الملک دوم) ساخته شد. مساحت این باغ ۳۵۰۰ متر مربع است و زیربنای ساختمانش حدود ۹۴۰ متر مربع است. در ضلع جنوبی سردری قرار دارد که به هشتی باز می‌شود و از طریق دو راهروی قرینه، شما را به‌سمت حیاط هدایت می‌کند.
در ضلع جنوبی خدمه‌ها زندگی می‌کردند و بنای ضلع شمالی که یک زیرزمین و دوطبقه روی آن دارد، محل زندگی صاحبان آن و تشریفات اداری و پذیرایی از میهمانان بود.
بنا تالار آیینه، ستون‌های مرمری، تالار شاه‌نشین و چند اتاق دیگر دارد و با آیینه‌کاری، شیشه‌کاری، نقش‌پردازی، منبت‌کاری، سنگ‌تراشی، گچ‌کاری و مقرنس‌کاری آذین داده شده است.
در سال ۱۳۳۵ باغ نارنجستان را به دانشگاه شیراز اهدا کردند و امروزه به‌عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد. باغ نارنجستان قوام در محله بالاکفت و در قسمت شرقی انتهای خیابان لطفعلی خان زند واقع است.
باغ ارم
باغ ارم شیراز یکی از باغ‌های قدیمی و بسیار زیبای شیراز است و همه ساله گردشگران برای بازدید از زیبایی‌های تاریخی و محیط سرسبز آن، عازم شیراز می‌شوند. دقیقا مشخص نیست این باغ چه زمانی و به دست چه کسی بنا شده است. با این حال در سفرنامه‌ها و کتاب‌های متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری از باغ ارم یاد شده است. طبق اسناد تاریخی این باغ در دوران سلجوقی و آل اینجو وجود داشته است. کریم‌خان زند هم در دوران حکومتش دستور به مرمت و بازسازی باغ ارم داد. قشقایی‌ها در دوران قاجار به‌مدت ۷۵ سال صاحبان باغ ارم بودند و عمارتی در آن بنا کردند. پس از آن قجرها عمارتی دیگر در باغ احداث کردند که تا به امروز نیز پابرجاست.
در حال حاضر باغ ارم در اختیار دانشگاه شیراز قرار دارد و انواع گیاه و درخت از نقاط مختلف جهان در آن کاشته شده و مانند نمایشگاهی از انواع گل‌ها و گیاهان شده است. باغ ارم شیراز به‌همراه هشت باغ ایرانی دیگر در تیرماه سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
باغ دلگشا
دلگشای شیراز یکی دیگر از باغ‌های قدیمی این شهر است که در ناحیه‌ی آرامگاه سعدی قرار دارد. گفته می‌شود قدمت این باغ به دوران ساسانی بازمی‌گردد و عمارت‌هایی در دوران قاجار در آن بنا شده است. نارنجستان باغ دلگشا بسیار مشهور است و در بهار عطر بهارنارنج تمام وجود شما رو پر می‌کند.
مساحت کل باغ ۵/۷ هکتار است و در شمال شرق شیراز، ضلع جنوبی تنگ‌آب خان و در دامنه کوهستان قرار گرفته است. داخل باغ عمارتی وجود دارد که در سه طبقه بنا شده و یک تالار و چهار شاه‌نشین دارد.
گفته می‌شود اولین کلاه فرنگی ایران در این باغ به ثبت رسیده است. باغ دلگشا در هفتم مهر سال ۱۳۸۱ با شماره‌ی ۹۱۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
باغ جهان نما
باغ جهاننما یکی دیگر باغ‌های تاریخی و بسیار زیبای شیراز است که در ضلع شرقی خیابان حافظ (دروازه قرآن) و بالاتر از میدان حافظیه قرار گرفته است. در دوران حکومت آل مظفر و آل اینجو این باغ وجود داشت و گفته می‌شود در اشعار حافظ هم سخنی از سرسبزی آن به میان آمده است.
این باغ تا دوران صفویه سرسبز، آباد و پررونق بود، اما بعد از پایان حکومت صفویان، به‌علت ناامنی کشور این باغ نیز رو به ویرانی نهاد تا اینکه در زمان حکومت زندیان، کریم خان زند باغ را بازسازی کرد و عمارت وسط آن را احداث کرد.
با روی کار آمدن قاجار، از شکوه و رونق این باغ کاسته نشد و قجرها در آن از میهمانان حکومتی خود پذیرایی می‌کردند. درختان سرو و کاج، درختان مرکبات و میوه‌های دیگر به باغ جهاننما صفا و سرسبزی بخشیده‌اند.
داخل باغ عمارتی هشت ضلعی در دو طبقه وجود دارد که دارای چهار شاه‌نشین و چندین اتاق است. نمای آن آجری است و در گذشته پنجره‌های چوبی به‌جای پنجره‌های آهنی فعلی قرار داشت. باغ جهان‌نمای شیراز در حال حاضر در اختیار صداوسیمای شیراز قرار دارد.
باغ عفیف آباد
باغ عفیف‌آباد به باغ گلشن هم معروف است و در غرب شیراز و جنوب خیابان قصرالدشت، بالاتر از باغ رحمت‌آباد قرار دارد. میراز علی محمدخان قوام‌الملک دوم عمارت باغ را در سال ۱۲۸۴ هجری قمری بنا کرد. در سال ۱۸۶۳ میلادی مجموعه‌ای شامل یک کاخ سلطنتی، موزه‌ی سلاح‌های قدیمی و یک باغ ایرانی ساخته شد و امروزه علاقه‌مندان می‌توانند از آن‌ها بازدید کنند.
در باغ عفیف‌آباد می‌توانید شاهد گل‌کاری‌های بسیار زیبای ایرانی باشید. مساحت این باغ حدود ۱۲۷ هزار مربع و زیربنای آن ۱۷ هزار متر مربع است. باغ عفیف‌آباد امروزه در اختیار ارتش است و یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های سلاح خاورمیانه در آن قرار دارد. این باغ به سال ۱۳۵۱ با شماره‌ی ۹۱۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ارگ کریم خان
ارگ کریم خان یکی از یادگاری‌های دوران زندیه در مرکز شهر شیراز است. کریم خان زند پس از آن که شیراز را پایتخت خود اعلام کرد، این ارگ را برای زندگی انتخاب کرد و این‌گونه شد که این ارگ به ارگ کریم خانی شهرت یافت.
ارگ در سال‌های ۱۷۶۶ و ۱۷۶۷ میلادی بنا شد و کریم خان بهترین معماران و همچنین بهترین مصالح را برای ساخت آن به کار گرفت. در دوران قاجار ارگ کریم خان به‌عنوان محل زندگی فرمانداران محلی استفاده می شد، اما حکمرانان پهلوی از آن به‌عنوان زندان استفاده کرده و خسارات زیادی بر ارگ وارد آوردند.
در سال ۱۳۵۰ ارگ کریم خان به اداره فرهنگ و هنر آن زمان واگذار شد. امروزه ارگ کریم خان بازسازی می‌شود تا از آن به‌عنوان موزه بزرگ فارس استفاده شود.
عمارت شاپوری
عمارت شاپوری در دوران پهلوی و بین سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۵ توسط یکی از بزرگ‌ترین معماران شیراز بنا شد و مالک آن عبدالصاحب شاپوری، از تاجران بنام شیرازی بود.
این عمارت در خیابان انوری، روبه روی خیابان اهلی واقع شده است. تا دهه ۷۰ شمسی، عمارت شاپوری در اختیار خانواده‌ی شاپوری بود و چند سال متروکه رها شده بود. در سال ۱۳۷۸ سازمان میراث فرهنگی استان فارس این خانه را خرید و سپس به تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۷۹ با شماره‌ی ۲۷۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
این بنا در زمینی به مساحت ۴۶۳۵ متر مربع، دو طبقه و با زیربنای ۸۴۰ متر مربع ساخته شده است. سبک معماری عمارت به سبک قاجاری است. امروزه عموم مردم می‌توانند از آن بازدید کنند و در آن یک رستوران و کافی‌شاپ و نمایشگاه آثار فرهنگی و هنری استان فارس فعالیت دارند.
حمام وکیل
حمام وکیل یکی دیگر از یادگاری‌های کریم خان زند و از جاهای دیدنی شیراز است. این حمام در مرکز شهر و نزدیک بناهایی همچون بازار وکیل و مسجد وکیل قرار دارد. برای ساخت این حمام از پیشرفته‌ترین اصول معماری آن دوران استفاده شده است.
در حمام وکیل بخش شاه‌نشین نیز وجود دارد که برای استفاده شاه مورد استفاده قرار می‌گرفت. ورودی حمام کوچک است و شما را با شیب ملایمی، به هشتی ورودی هدایت می‌کند که پایین‌تر از سطح زمین قرار دارد.
ورودی رختکن هم زاویه‌دار است و تمامی این‌ها به این دلیل است که گرما از حمام خارج نشده و از ورود سرما نیز جلوگیری شود. نقوش آهک‌بری زیبایی زیر گنبد حمام وجود دارد که ریشه در مذهب، سنت و علائق مردم این سرزمین دارد.
مسجد وکیل
مسجد وکیل هم در مجموعه بناهای زند و در نزدیکی بازار وکیل و حمام وکیل قرار گرفته است. این مسجد زیبا سبک معماری و هنری بسیار ویژه‌ای دارد و دارای دو ایوان و شبستان جنوبی و شرقی است. مسجد وکیل نیز به دستور کریم خان زند ساخته شده است و از دیدنی‌های آن میتوان به شبستان جنوبی با ستون‌های سنگی یک‌پارچه و مارپیچ اشاره کرد.
شبستان جنوبی پنج هزار متر مربع مساحت دارد و منبری ۱۴ پله‌ای از سنگ یک‌پارچه‌ی مرمر ساخته شده است؛ گفته می‌شود کریم خان دستور داده بود که این سنگ را از مراغه به شیراز بیاورند. این بنا با شماره‌ی ۱۸۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بازار وکیل
عمارت کلاه فرنگی
خانه زینت الملوک
مسجد نصیرالملک
مسجد جامع عتیق
مسجد جامع عتیق شیراز قدیمی‌ترین مسجد این شهر است که به آن مسجد جمعه یا مسجد آدینه نیز می‌گویند. گفته می‌شود بنای این مسجد روی عبادتگاهی ساخته شده است، اما اینکه این عبادتگاه متعلق به کدام دوران است، معلوم نیست. در سال ۲۸۱ هجری قمری و در دوران عمرولیث صفاری بنای اولیه‌ی مسجد ساخته شد. بعد از آن در سال ۷۵۲ هجری قمری شاه اسحق اینجو ساختمانی میان مسجد ساخت که به آن «دارالمصحف» می‌گویند که مکان نگهداری و تلاوت قرآن کریم بود. کتیبه‌ای نیز به خط «یحیی الجمالی الصوفی» وجود دارد که یکی از خطاطان مشهور دوران شاه اسحق بود. در این کتیبه جملاتی در شان قرآن مجید نوشته شده است. این مسجد ۶ در ورودی دارد. مسجد عتیق شیراز در ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ با شماره‌ی ۷۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
موزه موسیقی شیراز
موزه موسیقی یا خانه منطقی نژاد از بناهای تاریخی است که به دوره قاجار تعلق دارد. این بنا اتاق‌هایی در بخش شرقی و غربی و یک شاه‌نشین دارد. بنای موزه شاه نشین در سال ۱۳۵۲ ثبت ملی شده است. موسیقی ملل، سازهای ایرانی، استودیوی موسیقی، اتاق آرشیو و… از بخش‌های مختلف این موزه هستند.
تخت جمشید
یکی از معروف‌ترین و محبوب‌ترین جاهای دیدنی فارس، مجموعه تاریخی تخت جمشید است که در ۵۵ کیلومتری از شیراز قرار گرفته و از اصلی‌ترین اهداف گردشگران جهت رفتن به شیراز محسوب می‌شود.
عکس از: امیر صادقیان
این اثر تاریخی را مجموعه کاخ‌های هخامنشیان تشکیل داده است که به ارگ پارسه نیز شهرت یافته و از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین بنای سنگی ایران یاد می‌شود.
این بنا بیش از صد و بیست و پنج هزار مترمربع وسعت دارد. این صفحه بر فراز صخره‌ای است که از سمت شرق پشت به کوه مهد (کوه رحمت) قرار گرفته و از شمال، جنوب و مغرب، درون جلگه مرودشت است.
طول تخت جمشید برابر با طول آکروپولیس در آتن است، اما عرض آن چهار تا پنج برابر آکروپولیس است. کتیبه بزرگ داریوش بر دیوار جبهه جنوبی تخت، صریحا گواهی می‌دهد که در این مکان هیچ بنایی قبل از آن وجود نداشته است. ساخت تخت‌جمشید که یکی از برترین بناهای تاریخی جهان است، در حدود دو هزار و پانصد سال پیش به دستور داریوش بزرگ شروع شد و توسط جانشینان او ادامه یافت و تغییراتی در ساختمان اولیه‌ی آن داده شد.
پاسارگاد آرامگاه کوروش کبیر
مجموعه پاسارگاد بدون شک یکی از زیباترین و جذاب‌ترین جاذبه‌های تاریخی ایران است. مجموعه پاسارگاد، در واقع مجموعه‌ای از سازه‌های باستانی به‌جامانده از دوران هخامنشی است که در استان فارس قرار دارد. این شهر با شیراز حدود ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.
این مجموعه شامل ساختمان‌هایی مثل آرامگاه کوروش بزرگ، مسجد پاسارگاد، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی است.
