هواپیمایی ایران ایر (هما)
ایران ایر یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های هوایی فعال در خاورمیانه و حامل پرچم ایران است که در اغلب مسیرهای داخلی و خارجی پرواز دارد.
هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران که با نام اختصاری هما (هواپیمایی ملی ایران) نیز شناخته میشود، یکی از باسابقه‌ترین شرکت‌هایی ایران و خاورمیانه است که از بدو تاسیس تاکنون پروازهای داخلی و بین‌المللی را پوشش می‌دهد.
طبق آمار، ایران ایر در حال حاضر به ۳۵ شهر در ایران و ۲۶ شهر اروپایی و آسیایی پرواز انجام می‌دهد که این مقصدها با نوسازی و مدرن سازی ناوگان هما در حال افزایش است. همچنین، این شرکت سالانه شش میلیون مسافر را جابجا می‌کند.
تاریخچه
۱۳۲۱ دو بازرگان ایرانی اقدام به راه‌اندازی نخستین شرکت هواپیمایی حامل پرچم ایران (شرکت‌های ترابری نظیر شرکت‌های هواپیمایی یا کشتیرانی که به صورت محلی در یک کشور خاص به ثبت رسیده‌اند و برای انجام عملیات بین‌المللی خود از حقوق و مزایای ویژه دولتی استفاده می‌کنند) را با نام ایرانیان ایرویز کردند. این شرکت در ابتدا کار خود را با پروازهای داخلی شروع کرده و سپس دامنه فعالیتش را به مقصدهای بین المللی گسترش داد.
سال ۱۳۳۳ دومین شرکت هواپیمایی خصوصی ایرانی با نام پارس (پرشین ایرسرویس) تاسیس شد و عمده پروازهای آن از مبدا تهران و آبادان به مقصد پاریس، لندن، بروکسل و ژنو انجام می‌شد.
روند ادامه داشت تا اینکه ۵۱ سال قبل و در پنجم اسفند ۱۳۴۰ دو شرکت مذکور با یکدیگر ادغام شده و شرکت ایران ایر با نام اصلی «هواپیمایی ملی ایران» و نام اختصاری «هما» تشکیل شد. هدف از راه‌اندازی این شرکت ایجاد یک خط هوایی ملی و خدمت‌رسانی به ایرانیان بود.
اولین پرواز ایران ایر با هواپیمای جت در سال ۱۳۴۴ با استفاده از یک فروند بویینگ ۷۲۷ در مسیر تهران ـ بیروت انجام شد. پس از آن شرکت ایران ایر تصمیم گرفت تمام ناوگان خود را به هواپیماهای جت تبدیل کند.
میانه‌ی دهه‌ی هفتاد میلادی، این شرکت هواپیمایی از موفق‌ترین مجموعه‌های حمل و نقل هوایی در جهان بود و روزانه پروازهای بدون توقف زیادی به قاره‌ی اروپا داشت، به‌طوری که در این دوره تنها در مسیر تهران ـ لندن بیش از ۳۰ پرواز هفتگی انجام می‌داد. در آن دوران شرکت ایران ایر تلاش می‌کرد تا با استفاده از موقعیت استراتژیک ایران، به عنوان نقطه‌ای میان شرق و غرب، کشور را به مرکز ترانزیت بار و مسافر تبدیل کند.
خانواده هما
خانواده هواپیمایی ملی ایران امروزه تنها شامل یک شرکت حمل و نقل هوایی بار با نام ایران ایر کارگو است؛ در صورتی که در گذشته شرکت هواپیمایی ایران ایرتور و گروه هتل‌های هما نیز از شرکت‌های تابعه ایران ایر محسوب می‌شدند (هر دو شرکت به علت مشکلات مالی فروخته و واگذار شدند).
لوگوی ایران ایر
پس از ادغام دو شرکت و تشکیل شرکت هواپیمایی ملی ایران، طراحی نشان تجاری هما در روزنامه‌های کیهان و اطلاعات به مسابقه گذاشته شد و طرح برنده تبدیل به نشان تجاری هما شد. این طرح یکی از زیباترین و اصیل‌ترین نشان‌های تجاری ایران به شمار می‌رود و توسط ادوارد زهرابیان با الهام از سازه‌های سنگی پرنده اساطیری هما در تخت جمشید با سه ویژگی سر عقاب، گوش گاو و یال اسب طراحی شده بود. در گزارش سال ۲۰۱۳ آژانس خبری حمل و نقل هوایی، لوگوی هواپیمایی ملی ایران (هما) به دلیل جذابیت، سادگی و رسا بودن پیام به عنوان برترین لوگوی شرکت‌های هواپیمایی جهان در میان ۳۰ لوگوی برتر شرکت‌های هوایی انتخاب شد.
رنگ آمیزی هواپیماهای هما نیز به گونه ای است که بدنه هواپیماها کاملاً سفید است و کلمه ایران ایر به رنگ آبی پررنگ بر روی قسمت جلویی هواپیما نوشته شده است.
نشان هما هم به رنگ آبی پررنگ بر روی دم هواپیما نقش بسته و خطی با همین رنگ در بالای آن قرار دارد. رنگ آمیزی هواپیماهای هما توسط یک شرکت آلمانی تهیه شده است. همچنین، برند ایران‌ایر در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.
کلاس‌های پروازی هواپیمایی ایران
ایران ایر بر اساس متغیرهای مختلف، کلاس‌های پروازی مختلفی تعریف کرده که از لحاظ ارایه خدمات و شرایط با هم متفاوت هستند. این کلاس‌ها در دو گروه «هما کلاس» و «کلاس اکونومی» تعریف شده‌اند.
هما کلاس
بیزینس کلاس (هماکلاس) ایران ایر
کیترینگ هما کلاس
پروازهایی كه هواپيما دارای صندلی مخصوص مسافران درجه یک (هماكلاس) است، به مسافران اين گروه سرويس‌های ويژه در طول پرواز ارائه میشود. برای مثال، امكان انتخاب سرويس با استفاده از منو غذايی، سرو غذا در ظروف چينی، دريافت كيف هديه سفر، بسته بندی زعفران در جعبه خاتم ، گل و… در طول پرواز برخی از ويژگی‌های اين سرويس‌ها هستند.
کلاس اکونومی
کابین هواپیماهای جدید ایران ایر
بلیط‌های این کلاس از ارزان‌ترین نوع بلیط با حداقل استاندارد خدمات در پرواز برخوردار است. از نظر موقعیت، کابین اکونومی در انتهای هواپیما بعد از کابین درجه یک و بیزینس قرار دارد.
ناوگان هوایی
پس از انقلاب اسلامی با توجه به تحریم‌های اعمال شده، کلیه شرکت‌های هوایی از جمله ایران ایر با محدودیت‌های فراوانی مواجه شدند و از اینرو، ناوگان این شرکت با میانگین سنی ۲۲ سال فرسوده و بالاتر از استاندارهای جهانی است.
ژانویه ۲۰۱۷ و به دنبال توافق هسته ای ایران با پنج کشور قدرتمند جهان، تحریم‌های صنعت هوایی ایران بعد از نزدیک به چهل سال لغو شد و این امکان تاریخی برای شرکت‌های هواپیمایی ایرانی فراهم شد تا ناوگان خود را بازسازی کنند و هواپیمای نو را به‌طور مستقیم از شرکت‌های بزرگ خریداری کنند.
| ردیف | مدل | میانگین سن | زمین‌گیر | فعال | تعداد در ناوگان |
| ۱ | B747-100/200 | ۲۸.۷ | ۱ | ۳ | ۴ |
| ۲ | B747SP | ۴۱ | ۳ | ۰ | ۳ |
| ۳ | A330-200 | ۲.۵ | ۰ | ۲ | ۲ |
| ۴ | A300-600 | ۲۳.۴ | ۰ | ۴ | ۴ |
| ۵ | A300-B2/B4/F | ۳۴.۳ | ۴ | ۵ | ۹ |
| ۶ | A310 | ۲۹.۹ | ۱ | ۱ | ۲ |
| ۷ | A321 | ۰.۴ | ۰ | ۱ | ۱ |
| ۸ | A320 | ۲۱.۵ | ۰ | ۶ | ۶ |
| ۹ | MD-80 | ۲۷.۲ | ۰ | ۳ | ۳ |
| ۱۰ | F100 | ۲۶.۱ | ۱۳ | ۳ | ۱۶ |
| ۱۱ | ATR72-600 | ۰.۲ | ۰ | ۴ | ۴ |
پایگاه‌های هواپیمایی ایران ایر
دفتر مرکزی ایران ایر در فرودگاه مهرآباد تهران قرار دارد و پایگاه اصلی پروازی این شرکت که بیشتر پروازهای ایران ایر از مبدأ یا به مقصد آن انجام میشود، برای پروازهای داخلی فرودگاه مهرآباد و برای پروازهای خارجی فرودگاه امام خمینی تهران است.
بار مجاز
میزان بار مجاز همراه مسافر در پروازهای داخلی ایران ایر به این ترتیب است:
در پروازهای داخلی هما، بار مجاز مسافران بر اساس کلاس پرواز به صورت زیر تعیین شده است:
كلاس‌های نرخی
- O، M و Q برای مسافر بزرگسال و کودک، ۲۰ كیلوگرم بار همراه مسافر رایگان خواهد است.
- V برای مسافر بزرگسال و کودک، ۲۵ كیلوگرم بار همراه مسافر رایگان است.
- C برای مسافر بزرگسال و کودک، ۳۰ كیلوگرم بار همراه مسافر رایگان است.
- J برای مسافر بزرگسال و کودک، ۳۵ كیلوگرم بار همراه مسافر رایگان است.
نکته: برای مسافر نوزاد (INF) با سن کم‌تر از دو سال، در هیچ یک از كلاس‌های نرخی فوق، بار همراه وجود ندارد.
برای پروازهای بین‌المللی هما، در پروازهایی که بلیط آن‌ها به صورت ریالی در تهران صادر میشود، کلاس‌های نرخی L، N، M، Q و V مقدار ۳۰ کیلوگرم، کلاس‌های Y و I مقدار ۴۰ کیلومتر، کلاس نرخی C مقدار ۴۵ کیلوگرم، و کلاس نرخی J مقدار ۵۰ کیلوگرم توشه مسافران رایگان است.
سوانح هوایی
برخی از سوانح هوایی ایران ایر که منجر به درگذشت افراد شده به این شرح است:
- ۵ دسامبر سال ۱۹۵۲ یک فروند داگلاس دی سی ۳ هما در نزدیکی تهران سقوط کرد، در اثر این حادثه ۲۷ نفر جان باختند و تنها دو نفر از سرنشینان نجات یافتند.
- ۲۱ ژانویه ۱۹۸۰ یک فروند بویینگ ۷۲۷–۱۰۰ هما در حالی که در آستانه فرود در فرودگاه مهرآباد تهران قرارداشت بر اثر گرفتار شدن طوفان با ارتفاعات پوشیده از برف البرز برخورد کرد. در اثر این حادثه هر هشت خدمه و تمام ۱۲۰ مسافر پرواز جان سپردند.
- ۳ ژوئیه ۱۹۸۸ پرواز شماره ۶۵۵ هما که از بندرعباس راهی دبی بود توسط ناو آمریکایی وینسنت بر فراز خلیج فارس سرنگون شد. بر اثر این حادثه همه ۲۷۴ مسافر و ۱۶ خدمه پرواز جان باختند. مقام‌های نیروی دریایی آمریکا ادعا کردند که خدمه ناو، ایرباس پهن‌پیکر هما را با یک فروند هواپیمای جنگنده اف۱۴ نیروی هوایی ایران اشتباه گرفته‌اند.
- تاریخ ۱۹ دی ۱۳۸۹ ساعت ۱۹:۴۵ یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ این شرکت با شناسه EP-IRP به شماره پرواز ۲۷۷ در مسیر پروازی تهران-ارومیه به علت شرایط نامساعد جوی و هوای برفی شدید، در ۵ مایلی فرودگاه ارومیه دچار سانحه شد و ۷۷ نفر از ۱۰۵ سرنشین آن از جمله ۱۰ خدمه پرواز کشته و بقیه مصدوم شدند
